SIMONE DE BEAUVOIR
Më është ndalur ora vallë? Jo. Por akrepat nuk duken të rrotullohen. Të mos i vështroj. Të mendoj diçka tjetër, çfarëdo: të mendoj këtë ditë pas meje, të qetë dhe të zakonshme, edhe pse në ethen e pritjes.
Butësi e zgjimit. Andrea ishte kruspullosur mbi shtrat, sytë të mbuluar, dorën të mbështetur përkundër murit, paksa si fëmijë, a thua se në pështjellimin e gjumit kishte pasur nevojë të provonte fortësinë e botës. Jam ulur në cep të shtratit, i kam vënë dorën mbi sup. Ai ka larguar lidhësen e syve, një buzëqeshje i është përvijuar mbi fytyrën e hutuar.
– Ora është tetë.
Kam vënë në bibliotekë tabakanë e mëngjesit; kam marrë një libër që më kishte ardhur mbrëmë dhe që ia kisha shfletuar tashmë gjysmën. Çfarë mërzie tërë këto gjepura mbi mos-komunikimin! Nëse duam të komunikojmë, mirë apo keq do t’ia arrijmë. Sigurisht, jo me të gjithë, por me nja dy a tre vetë. Më ndodh që t’i fsheh Andreas ca humore, keqardhje, halle të vogla; padyshim, edhe ai ka sekretet e tij të vogla, por në përgjithësi dimë gjithçka mbi njëri-tjetrin. Kam mbushur filxhanet me çaj kinez tepër të nxehtë, tepër të zi. E kemi pirë duke përshkuar postën tonë; dielli i korrikut hynte i bollshëm në dhomë. Sa e sa herë ishim ulur ballë për ballë në këtë tavolinë të vogël, përpara filxhaneve të çajit tepër të zi, tepër të nxehtë? Dhe përsëri nesër, pas një viti, pas dhjetë vjetësh… Ky çast kishte butësinë e një kujtimi dhe gëzimin e një premtimi. A ishim tridhjetë vjeç, apo gjashtëdhjetë? Flokët e Andreas janë zbardhur qëkur: dikur, kjo dukej si një llastim joshës, një borë që shtonte freskinë zeshkane të lëkurës së tij. Dhe i tillë është ende, një llastim. Lëkura është regjur dhe çarë, rrip i vjetër, por buzëqeshja e gojës dhe e syve e ka ruajtur dritën e vet. Pavarësisht përgënjeshtrimeve të albumit të fotografive, imazhi i tij i ri i bindet fytyrës së tij të sotme: vështrimi im nuk i njeh moshë. Një jetë e gjatë me të qeshura, lot, zemërime, përqafime, pohime, heshtje, vrulle, dhe nganjëherë duket se koha nuk ka rrjedhur. E ardhmja shtrihet ende në pafundësi. Ai është ngritur:
– Punë të mbarë, më ka thënë.
– Edhe ti: punë të mbarë.
Nuk është përgjigjur. Në këtë lloj kërkimi, ka detyrimisht ca periudha ku bëjmë vendnumëro; ai nuk i bindet kësaj dhe aq lehtë sa dikur.
Kam hapur dritaren. Parisi bie erë asfalti dhe stuhie, i dërrmuar nga zagushia e rëndë e verës. Kam ndjekur me sy Andrean. Ndoshta pikërisht në këto çaste ku unë e shikoj duke u larguar, ekziston ai për mua me sigurinë më tronditëse; silueta e lartë zvogëlohet, duke përvijuar në çdo hap udhën e rikthimit të saj; ajo zhduket, rruga duket bosh por në të vërtetë është një fushë forcash ajo e cila do ta përcjellë drejt meje si tek vendi i vet i natyrshëm; kjo siguri më rrëqeth ende më tepër se prania e tij.
Kam qëndruar një kohë të gjatë në ballkon. Nga kati i gjashtë, zbuloj një copë të madhe të Parisit, fluturimin e pëllumbave përsipër çative me rrasa, dhe ato vazo të rreme lulesh që janë oxhaqe. Të kuq ose të verdhë, ca vinça – pesë, nëntë, dhjetë, kaq numëroj – pengojnë qiellin me krahët e tyre të hekurt; në të djathtë, vështrimi ndesh një murajë të lartë të shpuar me vrima të vogla: një ndërtesë e re; shoh dhe ca kulla prizmatike, qiejgërvishtës të sapo ndërtuar. Qëkur qenka kthyer në parking sheshi i bulevardit Edgar-Quinet? Rinia e këtij peizazhi më bie menjëherë në sy: e megjithatë, nuk më kujtohet ta kem parë si tjetër. Do të doja të kundroj bri njëra-tjetrës të dyja pamjet: përpara, pas, dhe të habitesha me ndryshimet e tyre. Por jo. Bota krijohet nën sytë e mi në një të tashme të përjetshme; mësohem aq shpejt me fytyrat e saj sa nuk më duket të ndryshojë.
Mbi tavolinën time, fishat, fleta e bardhë më ftojnë të punoj; por fjalët që vallëzonin në kokën time më pengonin të përqëndrohesha. « Filipi do të jetë këtu sonte. » Pothuaj një muaj mungesë. Kam hyrë në dhomën time ku ka ende libra, letra, një pulovër të vjetër gri, një pizhame vjollcë, dhomë kjo që ende nuk kam vendosur ta ndryshoj sepse nuk kam kohë, as para, sepse nuk dua të besoj që Filipi nuk më përket më. Jam rikthyer në bibliotekë, që një buqetë e madhe trëndafilash të freskët dhe naivë si lakra e mbushte me një aromë të butë. Habitesha që ky apartament mund të më dukej ndonjëherë i shkretë. Asgjë nuk mungonte. Vështrimi im përkëdhelej në ngjyrat e forta dhe të buta të jastëkëve të shpërndarë mbi divane; kukullat polake, cubat sllovakë, gjelat portugezë zinin urtë e butë vendet e tyre. « Filipi do të jetë këtu… » Kam qëndruar e çoroditur. Trishtimi, mund të qajmë kur jemi të trishtuar. Por padurimi i gëzimit, nuk është i lehtë për t’u dëbuar.
Kam vendosur të shkoj të thith aromën e verës. Një zezak i madh i veshur me një mushama blu të ndezur dhe me një kapele ngjyrë gri fshinte ngadalë trotuarin: më përpara, në vend të tij ishte një Algjerian ngjyrë muraje. Në bulevardin Edgar-Quinet, jam përzier me turmën e grave. Ngaqë nuk dal më pothuaj në mëngjes, tregu më dukej ekzotik (aq shumë tregje, në mëngjes, nën aq shumë qiej). Plaka e kërrusur sorollatej nga njëri dyqan mishi në tjetrin, flokët të tërhequra mirë prapa, duke shtrënguar dorezën e çantës bosh. Dikur nuk bëhesha merak për pleqtë; i merrja për të vdekur që këmbët iu ecnin ende; tani i shoh: burra, gra, thjesht pak më të moshuar se unë. Këtë këtu e kisha vënë re ditën kur kishte kërkuar tek kasapi ca të brendshme për macet e saj. « Për macet! ka thënë ai kur ajo është larguar. Ajo nuk ka mace. Ka për të bërë ndonjë nga ato supat! » I dukej për të qeshur kasapit. Pas pak, ajo do të mblidhte mbeturinat nën tezga, para se zezaku i madh të vinte për t’i fshirë në pusetë. Të mbijetosh me njëqind e tetëdhjetë franga në muaj: janë më shumë se një milion kështu; dhe tre milionë të tjerë aty afër.
Kam blerë fruta, lule, kam shëtitur. Të jesh në pension, kjo tingëllon pak si të jesh tepër, kjo fjalë më ftohte akull. Hapësira e argëtimeve të mia më shtinte tmerrin. E kisha gabim. Mbase koha më rëndon mbi shpatulla, por bëj si bëj. Dhe ç’kënaqësi të jetosh pa urdhëra, pa shtrëngime! Sidoqoftë, nganjëherë rri si e shushatur. Më kujtohet puna ime e parë, klasa e parë e mësimdhënies, gjethet e vdekura që kërcisnin nën këmbë në vjeshtën provinciale. Atëherë dita e pensionit – që nga unë e ndante një lak kohor dy herë më i gjatë, ose pothuaj, sesa jeta ime e mëparshme – më dukej ireale si vetë vdekja. Dhe ja, ka kaluar një vit që ka ardhur. Kam kaluar caqe të tjera, por më të paqartë. Ky këtu ka ngurtësinë e një perdeje të hekurt.
Jam kthyer në shtëpi, ulur në tavolinë: pa punë, edhe ky mëngjes i hareshëm do të më ishte dukur i thatë. Rreth orës trembëdhjetë, jam ndalur të shtroj tavolinën në kuzhinë: një kuzhinë gjysheje, në Milly – do të doja të shkoj përsëri në Milly – me tavolinë ferme, stolat, enët e bakrit, tavanin me trarë të dukshëm; vetëm se ka një sobë me gaz në vend të një stufe me pllakë gize, dhe një Frigorifer. (Në ç’vit janë futur Frigoriferët në Francë? Timin e kam blerë para dhjetë vjetësh, por tashmë ishte kthyer në një gjë të zakonshme. Qëkur? Para luftës? Pak më pas? Ja një nga ato gjërat që nuk më kujtohen më.)
Andrea ka mbërritur vonë, më kishte lajmëruar: pasi kishte dalë nga laboratori, kishte marrë pjesë në një mbledhje mbi forcën goditëse. E kam pyetur:
– Vajti mirë?
– Kemi përpiluar një manifest të ri. Por nuk kam fort iluzione. Nuk do të bëjë bujë më shumë se të tjerët. Francezëve aq iu bën. Për forcën goditëse, për bombën atomike në përgjithësi, për gjithçka. Nganjëherë më vjen t’ia mbath diku gjetkë: në Kubë, në Mali. Jo po seriozisht, ëndërroj. Mbase atje mund të jemi më të vlefshëm.
– Po pastaj nuk do të mund të punosh më.
– Nuk do të ishte ndonjë humbje e madhe.
Kam vënë mbi tavolinë sallatën, sallamin, djathin, frutat.
– Kaq poshtë ke rënë? Nuk është hera e parë që rrini në vendnumëro.
– Jo.
– Atëherë?
– Ti nuk dëshiron të kuptosh.
Ai ma përsërit shpesh që tani të gjitha idetë e reja vijnë nga bashkëpunëtorët e tij, që ai është tepër i mplakur për të shpikur: por unë nuk e besoj.
– Ah! e kuptoj ç’po mendon, kam thënë unë. Nuk e besoj.
– E ke gabim. Idenë time të fundit e kam pasur para pesëmbëdhjetë vjetësh.
Pesëmbëdhjetë vjetësh. Asnjëra prej periudhave bosh që ka kaluar ai nuk ka zgjatur kaq gjatë. Por në këtë pikë ku ka mbërritur, padyshim që ka nevojë për këtë pushim, për të rigjetur një frymëzim të ri. Sjell ndërmend vargjet e Valéry:
Çdo grimcë heshtjeje
Është fati i një fryti të pjekur.
Nga kjo mbarsje e ngadaltë, do të lindin fryte të pashpresuara. Kjo aventurë në të cilën kam marrë pjesë me aq zell, nuk ka përfunduar: dyshimi, dështimi, mërzia e çapitjeve, pastaj një dritë e shquar diku, një shpresë, një hamendësim i vërtetuar; pas javësh dhe muajsh të tërë durimi të ankthshëm, dehja e arritjes. Nuk kuptoja ndonjë gjë të madhe nga punimet e Andreas por besimi im kokëfortë përforconte të tijin. Besimi im mbetet i pacënuar. E përse nuk mund t’ia kaloja këtë besim atij? Nuk dua të besoj se nuk do të shoh më kurrë shndritjen e syve të tij nga gëzimi i ethshëm i zbulimit.
Kam thënë:
– Asgjë nuk thotë se nuk do të kesh një ringjallje të dytë.
– Jo. Në moshën time, mendja fiton huqe që e frenojnë shpikjen. Dhe vit pas viti bëhemi më të paditur.
– Këtu do të jemi, do të flasim pas dhjetë vjetësh. Ti do të bësh ndoshta zbulimin më të madh kur të jesh gjashtëdhjetë.
– Ky është pikërisht optimizmi yt: po të siguroj që jo.
– Dhe ky është pikërisht pesimizmi yt!
Kemi qeshur. Megjithatë, nuk kishte ndonjë gjë për të qeshur.
Marrë nga tregimi Mosha e Gjykimit
Përktheu: Urim Nerguti
