ERKA GODO
Dan Merkani ishte njeri i thjeshtë e i kënaqur.
Kish zbritur në Tiranë katër vjet më parë, me valixhen prej druri të lyer me bojë vaji që nuk i shqitej era e benzinës dhe pardesynë e babait të kthyer mbrapsh, që dukej si e blerë në dyqan, po të mos i vije re kopsat që kishin kaluar në krahun tjetër. Sidoqoftë, nuk e mbërthente ndonjëherë.
Llogaritë e jetës së tij qenë të qarta. Duhej të lëmonte origjinën e të ngjiste shkallët një nga një. Qe përpjekur të ndreqte hapin me ritmin e kohës, pa ja kursyer mundimin vetes, duke vënë në racion gjumin dhe të ngënët. Herë – herë mbante këmbët të merrte frymë dhe atëhere, në mes të vorbullës zhurmëmadhe të kryeqytetit, e pushtonte një vetmie shurdhët, më e thellë e më e ftohtë se honet me dëborë të shtëpisë së tij. Po nuk kish më kthim pas. Njerëzit e tij kishin vënë peng jetën për ta bërë të ditur. Sidomos nënoja. I ati e kish dashur në ushtri, çfarëdo të ish, siç kishin bërë me gjithë djemtë e fisit. Po nënoja kish thënë duke prerë anash me dorë. “Mos e ço dëm floririn për gozhdë!”dhe kish mbledhur buzët shuk që të thosh se nuk bëhej ndryshe.
Ndërkohë që punonte si ekonomist i lartë në fabrikën e qelqit, po mësonte frengjishten me profesor Vedatin. Kjo qe moda e fundit e të bërit kulturë në kryeqytet. Sidomos po përpiqej të qëronte theksin prej fshatari, gjë që nuk qe aq e lehtë. Motra e profesorit, që kish studiuar arte në Itali, i kish thënë me mirësjelljen që e karakterizonte, por fare haptas: “je i pashpresë i dashur mik!”, me frengjishten më franceze të mundur, me atë tonin si pyetje në funde duke rruluar “r”, si gurgullimë zogu. Sidoqoftë, do të mbaronte doktoraturën, dotë vinte gjyslykë pa rreth dhe një çikë bark mbi brezin e pantallonave. Dhe të blente një pardesy fëshfëshe, që t’i kish kopsat në anën e duhur.
Në orën gjashtë të mëngjesit, si çdo mëngjes, Dani rrëshqiti poshtë shkallëve pa u ndjerë, duke u përpjekur të mos binte në postbllokun e të ëmblës Fotini prej Korçe, një kukuvajkë e mirë klasike nga ato që banojnë gjithnjë në kat të parë. E ëmbla Fotini, me fytyrën aq të qeshur, sa dukej si prej gome, dinte hallet e të gjithëve, shpërndante porositë, ndonjë thashethem, faturat, e bashkë me to mund të kishe qelepir edhe dy tre këshilla, që ku i dihej, ndonjëherë edhe mund të të hynin në punë. Në këmbim kërkonte vetëm një buzëqeshje. Ajo kish zënë daljen e korridorit shul dhe merrte frymë me zor, e ulur në një stol aq të vogël, sa i takonin tulet në dysheme.
– Vapë e madhe, – tha, – Do shkrijë dheu!…
Dani i kapërceu këmbët, si të hidhte hendekun, i tundi dorën në ecje e sipër dhe qëndroi një çast të shihej në xhamin e thyer të tabelës së emulacionit. Në mëngjes ishte gjithnjë i kënaqur, si çdo fshatar në botë.
Nga oborri i vilës së vjetër, në trotuarin përballë, doli me nxitim vajza e doktorit, me çantën në krah dhe përparësen prej atllasi të zi me tantellë rreth qafës. Ishte trupvogël, me një vandak flokësh të verdhë si dëng kashte, gati qesharakë. Nëpër derën gjysëm të hapur pas saj, rrëshqiti me çapitje të zhdërvjellët një levrier i dobët këmbëlartë.
– Çezar, në shtëpi! – tha vajza pa u kthyer dhe kapërceu rrugën me vrap. Qeni qëndroi në cep të trotuarit, duke e parë ngultas me sytë e ndritur ovalë, të çarë pjerrtas. Nënlëkurën e lëmuar saten, që merrte shkëlqime të qelqta si llavë e shuar, shquhej skeleti i fortë e i latuar dhe muskujt që vibronin nga një frymëmarrje e shtuar. Qafa e gjatë e harkuar me hijeshi dhe nofullat e skalitura, të thoshin se nuk duhej t’í afroheshe shumë. Ai e ndoqi, i përulur, po i vendosur.
Vajza u kthye dhe ngriti dorën në një gjest të zakonshëm për të mbledhur flokët. Atllasi i përparses rrëshqiti lart krahut të hollë duke zbuluar një pëlhurë të bardhë, të qëndisur si shkumë. Ajou ul në gjunjë dhe çiku ballin tek balli i tij duke e fërkuar ngadalë përgjatë kurrizit. Qeni e lëpiu vjedhuraz në hundë e në rrëzë të veshit me një vërtitje të shpejtë të gjuhës së kuqe të holluar si velëz. .
– Çezar! Në shtëpi të thashë!Jam vonë!–tha vajza duke fërgëlluar e gudulisur dhe i ngriti gishtin tregues si me kërcënim.
Dani kish mbetur me këmbët ngulur në tokë. Mbase e kish goditur rrufeja.
Vajza ngriti fytyrën duke kërkuar të mbrohej në hijen e tij. Sytë e kaltër, të ndritur, ironikë, iu qepën ngultas, më gjatë se c’duhej. Vetullat e shkurtra pa ngjyrë, u mblodhën në një lloj pyetje. Pastaj vështrimi i saj i tejdukshëm u përpëlit i hutuar, si i verbër sikur kërkonte në ajër fjalët që do thosh, po nuk foli. Ngriti lehtë njerën shpatull, hodhi flokët pas dhe vrapoi duke lënë në ajër një aromë lule qershie. Më në fund, Çezariu kthye ngadalë në drejtim të derës pa begenisur as t’í lehte atij njeriut që qe bërë dru në anë të rrugës.
Kjo ishte dita kur Dan Merkanit i vajtën për dreq të gjitha planet. Qenia e tij po shkiste anash, po dilte nga binarët duke u përpjekur më kot të mbahej në ajër. Vajza kish qenë tërë kohën aty, në kopshtin përballë! Ku e kish pasur mendjen?!
Nuk e kuptoi shprehjen e syve të saj. Sepse ai që fshatar, dhe as përpiqej t’i shkoqiste ndjenjat e koklavitura. Ndjeu një gëzim të thjeshtë, që i trokiti lehtë në shpirt, siç i ndodhte në pranverë, mëngjesin e parë, kur pemët çelnin brenda natës.
Pasdite nuk u kthye në shtëpi. U soll rrugëve ku ta shpinin këmbët, si një i dehur i lumtur, duke ndjekur një muzikë që s’e këndonte dot e që ikte gjithnjë më tej sa e arrinte.
Në mbrëmje, shkoi lart e poshtë para shtëpisë së doktorit, me sytë në të çarat e grilave nga dilte me pahir një dritë e vakët e prerë në feta. Trëndafili i egër qe pleksur keqas me ferrat. Shkëndijat tinzare të xixëllonjave pulsonin në një valle yjesh, duke e tërhequr në kufirin e ëndrrave… Asgjë nuk pipëtinte në oborrin e vogël të kredhur në një dritë hënore. Rrallë dëgjohej vetëm zinxhiri i Çezarit që fërgëllonte në përgjim.
Zërat e fëmijëve që ndiqnin njeri tjetrin në lojën e fundit, dëgjoheshin afër, po fëmijët nuk dukeshin. Nata po thëthinte ngadalë zhurmat e muzgut.
Një hije mbi biçikletë shkonte në hullinë e hapur nga rrotat anës rrugës, duke u përkundur me ritmin e pedaleve. Puqej në tokë dhe prapë ngrihej e shkonte në krahun tjetër. Tutje, në sfondin e verdhë të rrugës, nën dritën e shtyllës, një fshesaxhie vallzonte në dy krahët e fshesës shqope, duke bërë harqe të mëdhenj mbi asfalt e duke shkelur mbrapsh mbi hijen e vet. Ajo qëndroi një çast, e varur në pluhurin që ngrinte fshesa. Zëri i ngjirur i burrit që mblidhte plehrat, kumboi në boshllëk. Bota u rrotullua në krahun tjetër.
Njeriu kërmill
Ishte fundi i korrikut. Asgjë mbi dhé nuk lëshonte hije. Një muaj të tërë, Dan Merkani bëri të njëjtën gjë me përpikmërinë e njeriut që i ka firasur truri krejt. Në orën shtatë fiks, llustronte këpucët pasqyrë, (që për çudi dukeshin më të vjetra), lahej me themel dhe krihte flokët sipas modës së fundit, me pikë në ballë. Në shtatë e gjysëm rrëshqiste nëpër shkallë, kaptonte me një kërcim këmbët e Fotinisë dhe dilte në rrugë të zinte pozicionin, nga ku mbante nën vëzhgim derën e vilës më i palëvizur se një roje i betuar. Herë – herë shkonte njëqind hapa lart, po kthehej prapë shpejt njëqind hapa poshtë. Toka lëngëzohej nga të nxehtit.
Mbrëmjeve, kthehej në apartamentin e tij në katin e pestë, me sytë në boshllëk, duke shkelur lehtë, si një njeri që mban në duar një enë qelqi të mbushur me ëndrra.
Koha e tij zuri të humbiste masën, herë mblidhej e ngjeshej sa i zinte frymën, herë shtrihej në një mërzi të ëmbël, të copëtuar vetëm nga gjërat e zakonshme, që ndodhnin në të njëjtën mënyrë, me një saktësi boshe pakuptim… këpucët e llustruara, buzëqeshje te grave nëpër dyer, këmbët e buhavitura të Fotinisë… gështenja e egër nën diell… Vajza nuk dukej më.
Të nesërmen e njëjta ditë, përsëritej pa mëshirë, pa bërë asnjë pëllëmbë më tutje. Shtëpia përballë qe kredhur në heshtje.
Nga mesi i gushtit, një mëngjes krejt papritur, dera e vjetër e vilës përballë, u hap me një kujisje të ndryshkur. Nuk ishte vajza. Doktor Muzaferi i udhëheqjes, i diplomuar në Austri dhe i nderuar nga gjithë qyteti, doli duke mbajtur lehtë nga zinxhiri Çezarin. Qeni madhështor, shkonte në një hap me të zotin, me çapitjen e gjatë elegante, po me një lloj dembelizmi të fisëm, që dëshmonte se mund të rrinte me njeriun në një shoqëri perfekte.
I gjatë, i veshur me këmishë të bardhë lini të zhubrosur, doktori ecte me hap të shtruar, si një njeri që e ka kohën me bollëk. Shkonte me trupin drejt, me sytë përtokë, si të bariste në hapësirën brenda vehtes. Ishte pothuaj burrë i shëmtuar, me fytyrën e madhe kockore pa formë, ku qenë pleksur dy burra bashkë, po nga mënyra se si mbahej dukej se kjo s’kish pasur asnjë rëndësi për të. Doktori i kish këputur lidhjet me botën që kur i kish vdekur e shoqja, një zonjë e vogël dhe shumë, shumë e ëmbël. Njerëzit ruanin distancën me respekt, sidomos gratë e mëhallës, se nuk ishte parë ndonjëherë burrë që të hidhërohej aq gjatë e aq thellë për humbjen e gruas.
Doktor Muzaferi qëndroi tek klubi në fund të rrugës, përshëndeti me një lëvizje të lehtë të kokës, pa iu drejtuar njeriu, dhe u ul në verandë. Qeni u shtri rrafsh në këmbët e tij, me pamjen mbretërore të qënieve mijëvjeçare.
Dani i kish ndjekur pa kuptuar, një hap më pas, me frymën të zënë dhe kur u gjend para kafenesë, gati tek këmbët e doktorit, iu duk se hodhi hapin në humnerë.
– Ç’është mor djalë? – tha doktori, pa i lëvizur buzët. Fytyra e tij nuk shprehte asnjë lloj habie.
Dani qëndronte me qafën zgjatur drejt tij si cjap. U lut të hapej dheu ta përpinte. Po nuk ndodhi. Më në fund ai bëri një rrotullim të çuditshëm duke u përpjekur të ndreqte duart e këmbët. Po kur u kthye, gati u përplas me fytyrën e një burri, që e kish ndjerë tërë kohën në kurriz. Vështrimet e tyre u kryqëzuan pjerrët dhe një copë here s’po gjenin rrugën të shqiteshin. Burri kish përveshur buzën e sipërme të enjtur si kamerdare në një lloj nënqeshje gjithë kuptim. Mbase e kish parë edhe të djeshmen, e ndonjë ditë tjetër… Sigurisht e kish parë. I kujtohej xhaketa terital e ndritur në jakë, sikur t’i kishin ecur kërmijtë sipër dhe këmisha gri me kopsa të bardha, si prej kartoni. Ndjeu kërcënimin në ajër. U shqit nga burri dhe nxitoi. Kjo do të qe dita e fundit. Duhej të shkonte ca ditë në fshat, ku mund ta mbante mendjen fresk, ku rridhte ujë nëpër gurët e bardhë dhe këndonin zogjtë… nënoja do t’i dilte përpara tek gardhi ta përqafonte me krahët e thatë, pa e prekur… si të përqafonte ajrin, do i bënte atë byrekun me lakra të egra në saç që mbante era grurë… grurë i pjekur në diell të vakët…gjethe të mbledhura një nga një poshtë gurëve të malit…që s’kish nevojë t’i laje…me gishtrinjtë e plasaritur nga era… .
Po mëngjesin tjetër, këmbët e çuan në vendin zakonshëm, me shpresën se diku pas gardhit do të flakëronte vandaku me flokët e verdhë.
Njeriu me kostum si jargë kërmilli zuri të shfaqej haptas kudo që ishte Dani. Ai i kalonte pranë me gojën hapët gati për të folë, me nënqeshjen e enjtur që duhej të kishte një kuptim. Ishte i shkurtër, me gjoksin të gjerë e këmbët të hapura anash si bulldog. Njerën dorë e mbante gjithnjë thellë në xhepin e pantallonave, duke rrëmuar diçka, ndërsa në tjetrën dridhte me mjeshtëri, rrotull gishtit tregues, një zinxhir të gjatë.
Ahere filloi një ikje – ndjekje e hapur. Dani u përpoq të kuptonte lëvizjet e tjetrit që ta hiqte qafe. Potietri ishte mjeshtër.
Një pasdite, si ja hodhi ndjekësit duke dredhuar në një rrugicë të fshehtë mes mureve të lagjes, ai i doli shtëpisë nga mbrapa. Në çezmën e rrugicës, vajza e fqinjit, Sava, rrinte ulur mbi një bllok çimentoje, dhe pllaquriste këmbët në vaskën e ujit. Mes pulpave të saj notonte një shalqi i madh bullgar, i stërgjatur, në ngjyrë jeshile të errët. Pulla e bardhë në krahun që kish ndenjur në tokë, dukej e mbledhur në një anë, si plagë e mbyllur. Iu duk se balli i shtrembëri ndjekësit, notonte mes këmbëve të Savës. Mbase i kish ikur truri krejt.
Në fundin e rrugicës po largohej një hije, e gjelbër pa formë, që u tret pas mureve.
– Kush ishte? – pyeti Dani duke bërë me kokë andej nga ikte hija.
Ajo e pa ngultas, si njeri i humbur që i duhet një hop të kuptojë ç’i thonë. Kish gjithnjë një kohë të vdekur në reagimin e saj. Bëri të nxirrte një fjalë po e gëlltiti prapë. Goja ishte vetëm një grykë për të ngrënë.
Sava mblodhi fustanin mbi kofshët me lesh të verdhë, si bagëti e lagur, dhe i kaloi sytë mbi të duke bërë një rreth të ngadaltë në hapësirën kozmike, pastaj i ngeci në fund të rrugicës. Ngriti shpatullat për të thënë se nuk e dinte dhe s’i uli më.
* * *
Kur arriti në shtëpi gjeti nën derë një letër të palosur në mes. Gjithnjë e kishin trembur letrat e palosura.
“Nesër, ditën e martë, në orën16… paraqitu në zyrën e operativit të zonës… ”E shkruar me makinë shkrimi, me një kopjativ të përdorur shumë herë.
U lëshua në krevat si i këputur në gjunjë dhe ndenji shtrirë me mendjen të boshatisur e sytë në tavan. Mezi merrte frymë. Sigurisht që nuk do të shkonte. Do të kthehej në fshat, te njerëzit e tij. Me kamionin e parë që do gjente…
Po të nesërmen pasdite, në katër pa një çerek, shkonte kokë ulur lart e poshtë para godinës së degës, në krahun tjetër të rrugës. Në katër fiks u gjend në një korridor të gjatë e të ngushtë, të lyer deri në mes me një bojë vaji të zymtë, ku hapeshin ca dyer të veshura me llamarinë.
Tërë natën kish ardhur rrotull si i pleksur në një rrjetë. Qe përpjekur të gjente fillin duke u kapur me mënd në gjërat që i kishin ndodhur katër vjet e këtej. Po të menduarit thellë i shkaktonte lodhje të madhe. Stoli i pjerrët ku qe ulur e shtynte në kurriz.
Nga penxherja e vetme në fund të korridorit, e mbyllur me një kafaz hekuri vinte një dritë e turbullt që pritej në tufa katrore e shuhej në këmbët e tij. Shtatë horizontalë, nëntë vertikale, gjashtëdhjetë e tre. Ishte një numër me kuptim. Ca njerëz të veshur me rroba gri, me të njëjtën gjatësi dhe peshë, hynë e dolën në derën e fundit në heshtje, sikur t’u kishin shkulur gjuhën. Pastaj u zhdukën të gjithë njëherësh, tufë.
Iu duk se priti një jetë të tërë. Koha bënte përpara me mundim. Akrepi i madh i sahatit të varur në murin përballë, ngecte në çdo sekondë, duke bërë një lëvizje të vogël mbrapsh.
Më në fund, dera në të djathtë u hap me një gërvimë metalike dhe andej doli një burrë i pakët me fytyrën të lëmuar, si të vajosur. Ai rrëshqiti para tij me hapa të vogla, të ngjitura, si një shpend pa krahë që takon në ujë, duke parë në dysheme me insistim. Më në fund!Një fytyrë e vërtetë!Ai e njihte, këmbeheshin çdo të enjte në orën gjashtë, tek profesor Vedati. U ngrit t’i jepte dorën, po nuk arriti. Një fytyrë u zgjat në derën nga doli njeriu.
– Dan Merkani! – tha fytyra.
Në maskën prej allçie, nuk lëvizi asnjë muskul, doli vetëm zë.
Burri qe zhdukur si ta kish përpirë dyshemeja.
Kur hyri në zyrën e operativit, i shkriu gjaku krejt. Operativi ishte ai, dora vetë, njeriu me kostum kërmilli, i mbështetur në shpinën e karriges, që dridhte zinxhirin në gisht me mjeshtëri. Ai i buzëqeshi gjerë si një i njohur i vjetër, i tregoi me pëllëmbë karrigen përballë dhe e vështroi drejt. Një vështrim i cekët që ngeci në hapësirën mes tyre.
Operativi lëshoi zinxhirin mbi tavolinë dhe rrahu shuplakat për të thënë se kish ardhur koha të mbaronin punë, pastaj i fërkoi duart me një shpejtësi që vinte duke u rritur dhe i përplasi prapë.
– Kështu pra shoku Dan, – foli ai me një dashamirësi të shtirur, – të vonuam pak, po do mbarojmë shpejt. – Si shkojnë punët? – Dhe ngriti sytë në tavan për të treguar se përgjigja s’kish ndonjë rëndësi për të. U përpoq të vinte këmbën mbi këmbë, duke mbajtur pulpën me dorë të mos i rrëshqiste.
Mbi tavolinë ishte një libër i vjetër, me faqet ngjyrë balte, me qoshet të ngrëna nga mola … aq i njohur… Zinxhiri shtrihej si krimb i ngordhur pranë tij.
Operativi vuri gishtin tregues mbi kapakun e librit, dhe e shtrëngoi fort duke kërkuar të shponte një vrimë në të. Gishti po përthyhej në krahun tjetër.
– I joti është ky libër?
… ”Les nuits blanches”… “Njetoçka nezvanovna”… Dani i kish thëthirë brenda natës duke jetuar në një botë të ndaluar…
– … Jo…
– Çudi, shoku Dan… çudi…
– … Nuk e di… mbase… – Ai nuk kuptonte si u gjend libri mbi tryezë.
– … Atëhere, i kujt është?… i kujt është?
Operativi liroi këmbët dhe u zgjat drejt tij duke i afruar veshin, që donte të thosh se ai e dinte i kujt ish, po duhej ta dëgjonte prej tij. Tek priste përgjigjen, ai lëvizte parreshtur gjuhën në gojën e hapur si gropë, duke lëpirë herë-herë buzën e poshtme. Danie ndjeu veten të humbur. Të bënin ç’të donin!
– Jo kështu… e kish zbutur zërin operativi, – Ne që vijmë nga klasa punëtore nuk mund të lexojmë letërsi imperialiste! – tha, duke i lidhur të dy me një lëvizje gishti.
Ai e kish pështjellë me një vështrim qortues. Pastaj u mbështet në shpinën e karriges, duke u përpjekur të zgjeronte shpatullat, futi gishtërinjtë në rripin e pantallonave, duke lënë dy të mëdhenjtë jashtë dhe filloi të fliste me një zë pa ngjyrë. Shpesh ndalonte në mes të ligjëratës, me sytë ngulur në një pikë të murit duke pritur t’í vinin fjalët. Dani kuptoi se duhej ta ruanin moralin të shëndetshëm nga letërsia dekadente e perëndimit dhe e lindjes. Se ai gabimisht kish hyrë në një qerthull shumë, shumë të rrezikshëm… dhe…duhej të ndihmonte… ose do kthehej në fshatin e tij t’i binte shatit bashkë me të tjerët nga mëngjesi në darkë… Duhej vigjilencë… Zëri i operativit mbetej aty, mbi kokën e Danit. Ajri u rëndua, u dënd me fjalë, si të ish nën një kambanë.
Papritur operativi heshti. U ngrit me vrull dhe zuri të shkonte nëpër dhomë nga një mur te tjetri, me sytë përdhe, duke u menduar thellë, ndërkohë që kërciste me një zhurmë të thatë kyçet e gishtërinjve. Njëra pafkë e këpucëve qe liruar. U kthye prapë te tavolina, qëndroi, bëri një lëkundje të lehtë para e pas që të gjente ekuilibrin dhe lëshoi gishtat me breshëri mbi kapakun e librit, duke e parë Danin pjerrtas.
– Po ne këtë mund ta ndreqim, – tha.
Ai i rrinte mbi fytyrë. Fryma e tij, ku ndihej qepa e një nate më parë i ra drejt në gojë. Dhëmbët e dalë të verdhë të rrethuar në rrënjë me një ngjyrë jeshile myshku, sikur kish ngrënë jonxhë, gati kafshonin ballin e tij. Iu ftohën duart.
Me sa mundi, Dani arriti të kuptonte se duhej të përgjonte shtëpinë e doktorit, se diku mbrëmjeve aty hynin e dilnin njerëz të dyshimtë. Po doktori duhej ruajtur, se ishte shumë, shumë i vlefshëm për “ata lart”. Këtu operativi kish bërë disa herë me kokë nga tavani, duke ulur e ngritur mjekrën, si të qe lidhur me kapistall, me sytë të zgurdulluar anash. Dukej se nga tavani shihnin vetë “ata”. Duhej të vinte të thosh, vetëm në se shihte ndonjë gjë të dyshimtë… se duhej të ishin vigjilentë ndaj komploteve…
Dani nuk dëgjonte më, zëri i operativit u bë i largët, po rrëshqiste në boshllëk gjithnjë më poshtë… U përpoq të mbahej në një gjë të vërtetë. Nga penxherja e hapur, një pëllëmbë më tej, dukej vetëm një mur i vjetëri i lagësht, me çatinë me tjegulla të thyera si leskra, një lëkurë përbindëshi në letargji. Një tufë macesh, gjahtare të buzëmbrëmjes, vinin rrotull mbi tjegulla me një përtaci tinzare, me bishtat drejt, me majën të përkulur në një krah, si flamurthe të vegjël, në shenjë përshëndetje.
Zuri të shihte turbull.
Fare pranë, në dhomën ngjitur, u dëgjua një zhurmë e mbytur, si nën ujë. Diçka qe plasur në tokë për vdekje.
Daniu mbajt në krahët e karrikes dhe kur arriti të ngrihet në këmbë, belbëzoi krejt i humbur.
– Unë… këtë s’e bëj dot… nuk mundem… Bëni ç’të doni!. – Ai shihte buzën e gjerë të operativit, me rrudha të thella si gomë e çfryrë, të përveshur në një ngërdheshje ngadhnjyese. Frika po e pështillte avash.
– Të shohim … tha operativi. – Do bisedojmë prapë. Mendohu ca kohë… – Ai hapi derën dhe e përcolli duke ja mbajtur dorën në kurriz e duke i rënë lehtë, për t’í thënë që me siguri do bindej. – Mos u tremb o burrë i dheut!–tha prapë. Ai i dha një goditje të fortë në shpatull dheu gajas duke zbuluar dhëmbët deri në rrëzë.
Dani shkoi nëpër korridorin e ngushtë duke kërkuar të mbante mesin. Ndjeu se po ecte shtrembër. E qeshura e operativit e ndiqte pas duke u përplasur nga një mur në tjetrin, si një shpend i verbër.
Kur doli në rrugë, u çudit që ishte akoma ditë. Ca pika të rralla shiu, të rënda plumb zunë të bien duke krijuar njolla të errëta mbi rrugën me pluhur. Pastaj u ndalën njëherësh si t’i kish mbajtur njeri me dorë. Nuk dukej asnjë re, një hënë e bardhë varej në fund të qiellit. Era e pluhurit të laguri hyri thellë në bark si balsam, era më e mirë në botë.
Nxehtësi
Njerëzve po ju sosej fryma dhe durimi. Qielli i hirtë, si kupë e alumintë mbante mbërthyer mbi ta afshin e nxehtë që ngrihej nga toka. Ajo verë po zgjatej tej kufirit.
Dani i kish ndenjur shtëpisë së doktorit larg, po nuk e kish lëshuar litarin. E kish zgjeruar rrethin e përgjimit që të mos binte në sy. Operativi i degës nuk u pa më nëpër lagje. Po frika që rrinte fshehur në një cep të shpirtit, nganjëherë ngrinte krye, si të vinte dorën në prizë.
Atë mëngjes qe ngritur me ndjenjën se diçka kish harruar. Kërkonte me mendje në të errët ndërsa lidhte këpucët duke e kaluar oshkurin e gjatë dy herë rreth qafës së këmbës.
Kur doli në korridor, ajri i errët e i molepsur përzier me erën e përjetshme të lakrës së zier që ngrihej nga tubat e ajrimit, i zuri fytin. Frymë të fjetura dilnin nën dyer, dihatje të djersitura, rënkime ëndrrash të munduara. Në fund të shkallëve, e buta Fotini, i zuri rrugën duke vënë dy duart në bel, me një hijeshi prej kokete të regjur.
– Dje pasdite erdhi një burrë të të kërkojë – tha ajo me zërin e ëmbël bajalldisës.
– Kush ishte, teto Fotini?
– Nuk e di, s’e kam parë ndonjëherë. Një i shkurtër. Pyeti dhe iku. I thashë të vinte lart, po nuk deshi.
Dani i ra në shpatulla teto Fotinisë, që po e këshillonte të ruhej nga dielli dhe tek zbriste trotuarin këmba i ra në boshllëk.
Para derës së doktorit kish ndaluar një taksi e kuqe. Doktori, me çantën në dorë dhe vështrimin të kyçur nën vetullat e trasha, doli me një ngut të pazakontë. Pas tij, Çezare, u hodh brenda makinës me një sprint gazmor. Në fundvajza, me një valixhe të vogël, me kokën lart e vështrimin drejt, e largët e mospërfillëse. Ecte me hapa të gjatë duke shkelur lehtë si kaproll, me majat e bardha të këpucëve si petale. Palat e vogla të fundit i hapeshin sipas ritmit të hapave. Këmisha e mëndafshtë, përveshur tek bërrylat nuk prekte në trup. Flokët e prerë shkurt mbi zverkun e hollë, i kish lëmuar e ndarë me vijë anash. Një vijë e drejtë, e hollë, e përkryer.
Ajo u ul në sediljen e pasme me një hijeshi prej mbretëreshe, duke lënë për një çast jashtë makinës këmbën e hollë muskuloze të nxirë nga dielli, që u zbulua deri mbi gju. Pastaj tërhoqi derën ngadalë, dhe fytyra e saj e bardhë u kthye papritur nga djali që rrinte i mekur në trotuar.
Ai e shihte turbull, pas refleksit të reve në xham, po në atë çast të vetëm që vështrimet e tyre u kryqëzuan, ndjeu se diçka qe prishur pa kthim. Kish parë armiqësinë në sytë e saj. Bëri dy hapa përpara, duke u zgjatur të kuptonte më mirë. Mbase ashtu i qe dukur.
Një trishtim i ftohtë zuri t’i përhapej ngadalë në damarë, i ftohtë e i hidhur.
Atë ditë çdo gjë i shkoi ters. Arriti në punë me vonesë. Dezhurni i fabrikës, një djalë nga anët e tij, që zakonisht e fuste nga dera e kalibes së vet, i hodhi një vështrim të ftohtë sikur të mos e njihte fare. Mbeti tek dera jashtë duke u shtyrë me grumbullin e të vonuarve, derisa të vinte dikush nga administrata. Kish ardhur drejtori vetë, që ja kish ngulur sytë pikërisht atij, kur kish thënë me përbuzje të thellë: “Jeni borgjezuar ca si shumë!”
Në orën dymbëdhjetë e thirrën në zyrën e kuadrit.
Shefja e re, një grua rreth të pesëdhjetave, djersinte mbi xhaketën atllas. Në dy anët e sqetullave, i qenë formuar dy gjysmërrathë të lagur, të errët. Ishte e ngjeshur, si një vajzë fshati në kulmin e pjekjes, me gjoksin e madh e të shtypur, nën kopsat që mezi mbaheshin të mos këputeshin. Në dhomë vinte erë mishi zier. Pranë dritares, punonte mbi dosje një burrë që përpiqej të zinte sa më pak vend.
– Sa vjet ke në Tiranë shoku Dan? – pyeti shefja shpejt. Nuk kish kohë as të ngrinte sytë.
Hunda e madhe e kërcyer i zbriste deri mbi buzën e sipërme. Po ajo që e bënte më të frikshme fytyrën e saj ishte një lloj ngërdheshje e qeshur që nuk kish asnjë lidhje me ndonjë ndjenjë lumturie, përveç që shprehte një mundim të thellë për atë që bënte.
– …Tre…katër…
– Gjendja jote familjare nuk ka ndryshuar, apo jo shoku Dan?, – zëri i saj fërshëllënte rrafsh. Ajo i mëshonte “sh” duke u përpjekur të mbante me gjuhë e me nofullën e poshtme dhëmbët e rrallë. Danit iu kujtua çobani Sheme që shtynte tufën në kullotë.
– Nuk je i martuar, apo jo? –Ajo ndërroi tonin, sikur kjo të përbënte një faj dhe më në fund ngriti mbi të një vështrim të nxehtë ziliqar, me një shkëlqim epshor, prej eksperteje.
– Jo. Ju e dini. – Danit i ngecën sytë në pushin gri të dendur si stof i leshtë nën mjekrën e saj.
– Duhet të bësh rifreskimin e biografisë, – tha ajo, – E kish ndjekur vështrimin e tij dhe po xhindosej. – Ke mangësi në prejardhjen e familjes.
– Nuk e di…
– E di posi!I kemi rishikuar!Duhet të shkruash çdo gjë, për familjen tënde domethënë! Çdo gjë! – Zëri i saj armiqësor shushërinte si të filtronte në një rrjetë teli.
– Mirë. Patjetër. …
– Ke tre vjet që na gënjen shoku Dan! Katër vjet!
Ajo e kish ngritur zërin dy tone më lart dhe buza e sipërme i dridhej nën hundë nga një indinjatë proletare. U ngrit në këmbë, i ra tavolinës me sa kish fuqi me të dy pëllëmbët, dhe me siguri ndjeu dhimbje, se sytë iu mbushën me lot.
– Një xhaxha e ke të përjashtuar nga Partia!, – tha ajo duke tundur gishtin me kërcënim. – Kjo nuk mbulohet!
Dani u mat të fliste, po ajo mbylli rregjistrin duke e përplasur me zhurmë, që të thosh se kishin mbaruar.
– Deri nesër në orën tre! Asnjë minutë më vonë! Në dy kopje! – dhe nuk i ngriti më sytë derisa ai doli nga zyra.
Dani shkoi ngadalë nëpër rrugët bosh të fabrikës. Nga qendra e zërit derdheshin njëra pas tjetrës të njëjtat këngë revolucionare të djeshme, që të ndiznin kokën flakë. Me të njëjtën radhë. Duhej të ndiqje këngën që të shpëtoje. Avuj ferri rrinin pezull mbi asfaltin e shkrirë sikur një xehe te digjej nën dhe. Era e katranit po i ngrinte të vjellët. Një mace me tre këmbë çapitej para tij, duke u përpjekur të shkëpuste putrat nga asfalti.
Tek dera e mencës, një grumbull puntorësh qenë venë në rreth dhe qeshnin si të pirë, duke u ngacmuar me duar. Në mes të rrethit, Pani Leh, kimistja polake, një bina këmbëlartë e leshverdhë kish zënë për qafe gomarin e karrocës së bukës dhe e puthte në buzë. “Çuçku, çuçkuu” … e hollonte zërin ajo. Gomari, rrihte mizat me bisht.
Kur hyri në klub, iu desh një copë herë të dallonte njerëzit. Po askush nuk i ngriti sytë ta shihte. Zunë të ikin një nga një, si të zënë me punë duke shkuar anash. Vetëm Jani, normisti, që ikte gjithnjë i fundit, e ftoi për kafe duke i bërë shenjë nga larg me të dy krahët. Pastaj e la të paguante. Nuk e kish kuptuar se si ia bënte ai kaurri i derrit që të mos e fuste kurrë dorën në xhep, duke bërë lloj lloj piruetash si majmun.
Pasdite, brodhi një copë herë nëpër rrugë, duke ndjekur me insistim hijen e vet. Aimendimi i hidhur pa formë, që përpiqej më kot ta kapte, i rrinte varur mbi kokë që nga mëngjesi. Kjo e bënte nervoz, si t’i kish hyrë një gur në këpucë. Sytë epshorë prej maceje, të shefes së kuadrit nuk i shqiteshin. I priteshin gjunjët, si t’i qe kthyer një sëmundje e vjetër.
Një grup fëmijësh kopështi ecnin në varg para tij, lecka të bardha të lidhura në një copë litari. I fundit zvarrisej përtokë. Edukatorja, një patë e shëndoshë shkonte në krye me kokën kthyer përgjysëm, sikur ruante njeriun që kish pas. Bluante nofullat me ritmin e dembelosur të një kafshe ripërtypëse dhe pështynte anash ca fara të zeza, ndërkohë që fuste të tjerat… herë-herë këndonte fillimin e një refreni budalla pa melodi… “Neve jemi lule, . . lulet e partisë”… Fëmijët, të trullosur nga vapa, të lidhur pisk ndërmjet dy cepave të përparseve, këndonin pas saj atë melodi të thërmuar në copëra fjalësh pa kuptim. Diku pengoheshin në këmbët e njeri tjetrit, po nuk e këpusnin vargun kurrsesi.
Dani kaloi përpara, po ndjente tërë kohën sytë e gruas në kurriz. Ahere u kthye papritur. Edukatorja kish mbajtur këmbët dhe e shihte nën vetullat e trasha e trembur. Hapi krahët të mblidhte fëmijët si një grumbull zogjsh dhe i shtyu në rrugicë.
Kur u gjend te shkallët e shtëpisë, priti të takonte Fotininë, ta pyeste për burrin me këmishë bojëdheu. Po e ëmbla Fotini që kish aftësinë të të mbërthente pikërisht kur nuk duhej, qe zhdukur pa gjurmë. Ishte ora e prehjes, njerëzit dremisnin të trullosur gjumin e rëndë të pasdites.
Një pëshpërime pas krahëve i ftohu zverkun.
– …Dan…Dan…
Fotinia i bënte me shenjë të afrohej duke ngritur si flamur kë paqeje një zarf të vogël të bardhë. Në atë përzierje dritëhije, fytyra e saj ndryshonte konturet, si macja qeshire.
Katër burra në kafaz
Si kaluan muaj dhe nuk e thirrën më, Dani nisi të drejtonte zverkun. Mbase e kishin harruar.
– E more vesh?… ai sigurimsi s’është më…
Këto fjalë ja kish thënë Sava, vajza e fqinjit, duke ulur zërin tek veshi i tij, një mëngjes të ftohtë nëndori. Dani qe çuditur krejt. Kur kish mësuar Sava të fliste?
– Ka vdekur… thonë.
“Më në fund”!Ai kish marrë frymë thellë. Nuk e kish menduar kurrë që do gëzohej për vdekjen e një njeriu, po kjo nuk e hidhëroi fare.
Doktori dhe vajza qenë kthyer në Tiranë në fillim të vjeshtës, me të njëjtën taksi të kuqe. Çezari nuk u kthye më, po në vend të tij, njerëzit panë të ngjiste shkallët një zonjë e rëndë, shtatlartë e e dobët, me fytyrën si breshkë. Motra e madhe e pamartuar e doktorit, halla Pertef. Zonjllëku i saj u duk qartë te valixhet e mëdha lëkurë të mbërthyera me perçina të ergjënta dhe me kapëse të rënda në të dy krahët. Mëhalla mbeti disi e fyer nga ky zonjllëk i tepruar. Të nesërmen halla Pertef, mbylli një herë e përgjithmonë një deriçkë druri që dilte në oborrin e fqinjit dhe mbërtheu me hekura dritaret e katit përdhe. Shtëpia po fortifikohej.
Halla zuri të shfaqej në krye të shkallëve, në dritare, në oborr, me ngërdheshjen e përhershme mavi, që nga larg mund ta merrje edhe si buzëqeshje, sa herë që njeri i afrohej shtëpisë. Ishte vigjilente më fort se një ushtar romak në fortesën e tij.
Dani nuk i erdhi më rrotull shtëpisë. Sedra e tij prej njeriu të thjeshtë më në fund po dilte sipër. Nuk kish ndjerë gëzim kur e pa vajzën prapë. Vështrimi i saj përçmues e gjithnjë më i largët i shkaktonte një hidhërim të thellë. Jeta e tij po kthehej në shtratin e vet të ndenjur. Ai u përpoq ta niste aty ku e kish lënë, po ndjente se diçka kish ndryshuar përgjithnjë. Flokët kishin filluar t’í rralloheshin në majë të kokës, në formën më të shëmtuar, tamam prej fshatari. Do kish dashur t’i binin mbi ballë ose në anë të tëmthave.
Nuk ishte më një njeri i thjeshtë. Një prani e afërt, që shkelte tërë kohën në gjurmën e tij, e bënte të kthente kokën pa kuptuar e të zgjatej në përgjim.
Në të hyrë të dhjetorit, qyteti u tulat nën një dimër të egër që pllakosi me një shi të ftohtë e të imët që të hynte si gjilpëra në zverk. Po ajo që i kërrusi njerëzit më shumë, qe lajmi i arrestimit të katër burrave në një natë. I kishin mbërthyer në flagrancë duke luajtur poker në shtëpinë e farmacistit. E zonja e shtëpisë i kish puthitur penxheret me batanije nga brenda, që të mos dilte fije drite, po dukej se diku djalli kish fryrë. Drita kish çarë errësirën thikë për një çast të vetëm. Po aq kish mjaftuar. E zonja e shtëpisë kish çjerrë faqet e flokët dhe i kërkonte falje kujt të mundte në gjunjë. Te nesërmen ja u bënë gjyqin të hapur, në palestrën e gjimnazit. Njerëzit shkonin me radhë, me fëmijët përdore, të shihnin ata katër burra të mbyllur në kafazin me hekura në qoshen e palestrës. Ndonjë pështynte nga larg duke thënë me zë të lartë që ta dëgjonin rrotull, “borgjezë të fëlliqur”.
– I kam salduar për tërë natën, – i mburrej saldatori, kujtdo që hynte. Ndjehej aq i dobishëm sa ndenji tërë ditën në palestër, se mos kishin prapë nevojë për të.
Dani kish ndenjur një copë herë në oborrin e shkollës. Atë darkë u kthye në shtëpi herët. Si mbylli derën nga brenda dy herë, u ul të shkruante me shpirtin peshë. Një letër me gërma shtypi të mëdha. Shkurt dhe thjesht. Pa autor. I shkruante doktorit për rrezikun që i kanosej. Si e mbaroi, e lexoi edhe një herë, e futi në zarf, leu ngjitësen me pështymë dhe e mbylli zarfin duke e fërkuar fort me grusht. Ahere u tremb. Kjo ishte njësoj si të shkoje me këmbët e tua drejt e në burg, me gjithë farë e fis. Ata të zbulonin, sado të hollë ta thurje planin. Të gjenin nga shkrimi, nga boja, nga letra, nga zarfi. E bëri çikë letrën me gjithë zarf, e dogji me shkrepse dhe fshiu hirin. Asgjësim i plotë.
Ai shoi dritën dhe u afrua në dritare.
Në anën tjetër të rrugës, nën dritën e verdhë të shtyllës, pa siluetin e errët të një burri, të përkulur si nga një dhimbje në gjoks. Në shtëpinë e doktorit, qe ngritur përgjysëm një grilë e vetme dhe në kornizën e ndriçuar të dritares, u duk koka e verdhë e vajzës, e palëvizur, me dritën nga pas, si një kuadër i varur në errësirë. Dani nuk ja dallonte sytë, po ndjeu se vajza përmes errësirës shihte pikërisht atë. Pastaj drita u shua, imazhi i praruar u përpi nga nata. Do ta shkruante letrën të nesërmen prapë e do t’ja u fuste nën derë.
Po nuk arriti. Të nesërmen në mëngjes, mëhalla u ngrit e çoroditur. Një kamioni madh ushtrie i mbuluar përgjysëm me një mushama ngjyrë vaji, qëndroi para derës së doktorit duke mbajtur frenat zhurmshëm e duke lëshuar tym të zi. Lajmi kaloi derë më derë me shpejtësinë e rrufesë. Doktorin e kishin arrestuar ndaj të gdhirit. Njerëzit nuk guxonin të dilnin në rrugë.
Puntorët hynin e dilnin me nxitim nga dyert e shtëpisë të hapura kanat. Hidhnin plaçkat jashtë dhe i ngarkonin në kamion, duke i ngjeshur me duar e me shqelma. Në mes të oborrit, afër pusit, po mblidheshin kapicë mobilje të vjetra, kolltuqe, jorgane e velenxa, sixhade e piktura në korniza të ergjënta, abazhure e libra të trashë. Njerëzit pas dritareve shihnin me habi se aty në dritën e ditës ajo pasuri e hedhur grumbull dukej e zymtë dhe e mjerë. Mbase nuk ja kish vlejtur të vuanin aq fort nga kureshtja e zilia.
Halla rrinte ulur në shkallët e verandës, e ngrirë, me pamjen e një njeriu që ka vdekur prej kohësh. Vajza hynte e dilte nga shtëpia me sytë në boshllëk, krenare. Nuk kish fyerje që mund të ulte kokën e saj prej mbretëreshe.
Dani, qe afruar te kangjellat e oborrit. Kërkonte me ngut në mendjen e nxehur, diçka të vërtetë që t’i thosh, po nuk gjeti. Kish qenë gjithnjë mangët me fjalët. Ata kishin qenë tërë jetën ushtarë, me gjuhën të lidhur. Mbeti me duart kapur pas hekurave.
Vajza ia kish mbërthyer sytë për një çast dhe kish folur nën dhëmbë, buza e vogël i qe ngritur në një cep me përçmim dhe mjekra i dridhej lehtë tek përpiqej të mbante lotët. Afër drekës, gjithçka mori fund. Hallën e ngritën gati peshë dhe e hipën në kamion, vajza përpiqej ta mbante me dy duart.
Në mbrëmje gjithçka heshtte në një qetësi të zymtë. Vila e mistershme e doktor Muzaferit, kish hapur gropat e dritareve në errësirë, si zgavra sysh të verbër, ku fërshëllente era e ftohtë e dimrit. U tha se doktori qe bërë pjesë e një komploti. Dhe u tha se vigjilenca e lartë e kish shpëtuar udhëheqësin e madh nga një helmim i ngadaltë, i përgatitur prej muajsh. Njerëzit u tërhoqën në shtëpitë e tyre të gëlltisnin darkën e të flinin një natë të zakonshme, me dyshimin e hidhur, në se kishin dhënë ndonjë dorë në atë që ndodhi.
Koha e gështenjave
Dan Merkani shkonte ngadalë në rrugën e pyllit anës lumit, duke shkelur lehtë në shtresën e butë të përjetshme të gjetheve. Këmba i shkiste lehtë tek zhytej në atë kalbësirë erëmirë, që mbante nën vete misterin e vdekjes. Po kthehej në shtëpi. Ndjehej i lehtë si njeriu që ka dalë nga një sëmundje e rëndë.
U ul në rrëzë të gështenjës së vjetër me sytë në ujin e turbullt. Kish rënë shi në male. Dallgë të rënda rrëshqisnin duke kaptuar njëra tjetrën dhe ishin prapë aty. Drita e verdhë e perëndimit hidhej mbi ujë e thërrmuar, kridhej, humbiste e dilte më tej. Në mesin e shtratit, një shkëmb i çuditshëm, si gjoks burri, i bënte ballë rrymës. Aty lumi ndalonte krejt, fryhej e tërbohej, hidhej përpjetë e vinte rrotull duke u hapur derisa gjente rrugën prapë e zgjerohej për t’ú shtrirë tutje në fushë. Nënoja thoshte se ai rrëshqiste nën det, i vinte botës rrotull e kthehej prapë nën shkëmbinj. Ai kish qenë një lumë i sertë për t’u mbajtur në zap.
Tutje, në anën tjetër, maja e malit dukej e errët, si një njeri i mbuluar me gunë. Era kish fryrë në të njëjtin krah për dy mijë vjet, duke e lëmuar avash. Po diku në shpatullën e tij, ngrihej thep një shkëmb i ri, si roje. Një re e bardhë pa formë endej mbi majë, e shtyrë nga një frymë e lehtë e padukshme. Ishte e gjallë, si shpirt i gëzuar i dalë vjedhurazi nga ndonjë e çarë e cipës së qiellit.
Diku, fare pranë tij, diçka kërciti lehtë, si të grisej një pëlhure mëndafshi dhe u shkëput e ra në tokë butë. Një trokitje e vetme. Me siguri një lëvozhgë gështenje qe hapur dhe një frut kish rënë. Pas saj një tjetër.
Mendoi për vajzën, dhe hidhërimi iu ngjit në damarë. I rrinte në sy buza e saj e sipërme, e ngritur në një krah me mundim dhe mjekra me gropëzën në mes që dridhej në ngashërim të përmbajtur.
Nga oxhaku i shtëpisë ngrihej një tym i bardhë, naziq, që tretej pa gjurmë. Era e drurit që digjej ndjehej në ajër. Asgjë s’mund t’ja ngrohte shpirtin më shumë. Në këtë anë të qiellit, kish filluar muzgu. U ngrit dhe nxitoi drejt shtëpisë. Nënoja kish dalë në derë.
– Erdhe bir? – i foli ajo.
Ishte një pyetje e ngrohtë, që i hynte drejt në shpirt. Mbartte mallin brenda.
Ajo i doli përpara me krahët hapur, sikur do përmblidhte në atë përqafim tërë dynjanë, duke u përpjekur të nxitonte, me kërcinjtë e hollë të shtrembëruar anash e me cepin e përparëses lidhur në brez. Nuk të puthte, vetëm të fërkonte krahët me duar. Mbaronte punë shpejt.
– Hajde bir, – tha dhe shkoi përpara me kurrizin të thyer gati rrafsh.
Ajo qëndroi si t’i qe kujtuar diçka, u kthye, e zuri nga krahu dhe u zgjat duke u përpjekur ta shihte thellë me sytë e vegjël të ndritur, duke i lëvizur bebëzat shpejt si një brejtës.
– Ka ardhur një letër për ty, – tha gjithë gëzim. – Xhoç do jetë! Ma thotë zemra, – dhe trokiti me gisht mbi gjoksin dërrasë duke kërkuar vendin ku kish zemrën. Shkoi përpara me nallonet e drunjta si dhi e vogël.
– Pimë kafenë njëherë!
Dani qëndroi në vend. Bota rrëshqiti nën këmbët e tij. Ktheu kokën pas të shihte. Diçka kërciste në gjurmët e tij. Po ishin vetëm gështenjat që hapeshin e binin në tokë duke grisur lëvozhgën. Thëllimi po i ngjitej ngadalë nga majat e gishtërinjve në zemër. Një thëllim që s’kish të bënte me dimrin.
Lart në shtegun e ngushtë midis gardheve po zbriste ngadalë një dëng i vogël, që lëkundej si lavjerrës. Pas tij një tjetër. Gratë ktheheshin nga ara. Dita po i linte vendin natës.
