“Investimi në forcimin e edukimit fetar për të përmbushur kërkesat bashkëkohore është një investim në të ardhmen”, ishte një nga konkluzionet e rëndësishme të paraqitura gjatë një eventi që organizoi Instituti Shqiptar i Studimeve Ndërkombëtare (IShSN) me pjesëmarrjen e aktorëve të shumtë të angazhuar në luftën kundër radikalizmit dhe ekstremizmit të dhunshëm në Shqipëri.
IShSN ka qenë i angazhuar në një projekt gjithëpërfshirës, të financuar nga Hedayah dhe Komisioni Evropian për hulumtimin e rrënjëve dhe faktorëve ideologjikë që kanë ndikuar në radikalizmin fetar të shqiptarëve, të shfaqur më dukshëm në numrin e lartë të luftëtarëve të huaj që udhëtuan për në Siri midis 2012 dhe 2014.
Konferenca u cel nga Koordinatori Kombëtar i Qendrës kundër Ekstremizmit të Dhunshëm, Z. Agron Sojati që vepron në zyrën e Kryeministrit, i cili u përqendrua në nevojën për të mbajtur të gjithë aktorët jo vetëm të informuar, por gjithashtu shumë mirë të koordinuar në përpjekjet e tyre për të kuptuar më mirë dhe kundër fenomeneve të ngjashme. Përveç kësaj, ai nënvizoi nevojën për të bërë më transparente financimin e institucioneve dhe aktiviteteve fetare në vend, duke shtuar se iniciativa është duke u shqyrtuar nga institucionet relevante.
Dr. Albert Rakipi, Drejtor Ekzekutiv i IShSN dhe autori kryesor i studimit “Feja dhe Doktrina: Rrënjët Ideologjike dhe Shkaqet e Radikalizimit në Shqipëri”, prezantoi shkurtimisht gjetjet e hulumtimit të bazuara në intervista të shumta, fokus grupe, ekzaminim të literaturës dhe funksionimin e Komunitetit Mysliman Shqiptar, etj.
Rakipi u ndal në fazat historike të zhvillimit të Islamit shqiptar, duke theksuar çështjet dhe faktorët që ndikuan në shfaqjen e radikalizimit. Ai u përqendrua në dhjetë vitet e para të tranzicionit postkomunist dhe situatën kaotike kur të gjitha komunitetet fetare hasën vështirësi të pabesueshme në përpjekjet e tyre për t’u ringjallur pas ndalimit të ashpër të diktaturës komuniste gjatë mesit të viteve gjashtëdhjetë. Rakipi solli në vëmendjen e audiencës nevojat e komuniteteve fetare, veçanërisht në fushën e arsimit dhe financave duke përmendur edhe disa nga rekomandimet e raportit përkatës për politikëbërësit.
Gjetjet kryesore u diskutuan nga një panel i shquar i përbërë nga akademikë, mësues të teologjisë dhe ekspertë të shoqërisë civile. Shefi i Departamentit të Shkencave Islame të Universitetit Bedër, Dr. Genti Kruja përmendi shembullin e departamentit të tyre, të cilët bashkëpunojnë intensivisht me dy shkollat e tjera teologjike në Shqipëri, shkollën katolike dhe orthodokse si një shembull i dialogut dhe bashkëpunimit të strukturuar dhe sistematik ndërfetar. “Studentët e sotëm do të jenë predikuesit dhe mësuesit fetarë kështu që nesër dhe ata do të kujtojnë që kanë bashkëpunuar së bashku që nga koha e shkollës,” tha Kruja.
Drejtori i Medresesë së Tiranës, Ali Zaimi u përqendrua në nevojën për të sqaruar mitet dhe keqkuptimet rreth fesë dhe doktrinës, si dhe për të pasur një pamje më të qartë të shkollave fetare të pranishme në Shqipëri. Ai tha se duke zhvilluar mendimin kritik dhe një vlerësim të ndershëm të diversitetit, ata mund të arrijnë rezultatet e nevojshme me nxënësit, për t’i bërë ata të jenë të qëndrueshëm ndaj radikalizimit.
Drejtori i Qendrës Bashkëpunuese Ndërfetare të Elbasanit dhe anëtar i Këshillit të Teologëve, Dr. Arben Ramkaj foli për islamin shqiptar si përshtatje me kontekstin e realiteteve shoqërore në terren, si dhe ndikimin e aktorëve gjeopolitikë në rajon. Ramkaj përmendi konfliktet e viteve ’90 si një hapësirë në të cilën rrymat konkurruese fetare, por edhe gjeopolitike, lanë ndikimin e tyre edhe në Shqipëri. Për të nënvizuar veçantinë e Islamit të Shqipërisë, ai theksoi se e shihte veten si pjesë e kombit shqiptar se sa një pjesë e ummës, e njohur edhe si komuniteti i myslimanëve.
Profesori i Filozofisë dhe eksperti i të drejtave të njeriut, Gjergji Sinani, u përqendrua në rëndësinë dhe fuqinë e fesë në formimin e ndërgjegjes individuale dhe kolektive dhe dobësinë e shoqërive në kohë krizash. Për këtë, Sinani bëri thirrje për një shqyrtim të kujdesshëm të nismave të fundit rreth edukimit fetar dhe për ato që të jenë në përputhje me udhëzimet dhe modelet e ofruara nga institucionet ndërkombëtare si OSBE.
Hulumtuesi i IShSN, Alfonc Rakaj theksoi faktorët kontekstualë të cilët luajtën një rol të rëndësishëm për të hedhur rrënjët e ideve radikale. Midis tyre, ai theksoi praninë e informalitetit të lartë, arsimin e dobët, mungesën apo dobësinë e institucioneve dhe shërbimet e dobëta publike. Përveç kësaj, ai shtoi se kaosi pasues që rezulton nga rënia e komunizmit dhe vakumi ideologjik që krijoi, duhet të konsiderohen si variabla potencialë që kanë kontribuar në apelin e doktrinës fetare.
Pjesëmarrësit e mirëpritën diskutimin dhe sugjeruan që ky duhet të jetë një dialog i vazhdueshëm midis aktorëve. Ambasadorët e huaj të pranishëm në Tiranë e theksuan modelin pozitiv të Shqipërisë si një vend ku mbizotëron harmonia ndërfetare dhe bënë thirrje për më shumë publicitet në lidhje me tiparin e tij të veçantë të vendit.
Të gjithë panelistët theksuan rëndësinë e arsimit si një faktor kyç për të ndihmuar në uljen e ndikimeve të dëmshme ideologjike. Në këtë drejtim, ata përsëritën se ka shumë për të mësuar nga periudha para Luftës së Dytë Botërore, kur arsimimi musliman arriti një standard mjaft të respektuar dhe të respektuar për cilësinë.
