Të martën, Arabia Saudite u bë epiqendra e vëmendjes ndërkombëtare, pasi priti takimin e parë në nivel të ministrave të jashtëm mes Shteteve të Bashkuara dhe Rusisë që nga pushtimi i Ukrainës nga Kremlini më 24 shkurt 2022.
Takimi përfundoi me një marrëveshje për krijimin e një mekanizmi konsultimi mes dy shteteve, për të adresuar mosmarrëveshjet e nivelit të lartë dhe për të nxitur përpjekjet e përbashkëta për të përshpejtuar zgjidhjen e konfliktit në Ukrainë.
Ky ishte një zhvillim i rëndësishëm që risolli në fokus rolin ndërmjetësues të Arabisë Saudite, duke e forcuar imazhin e saj dhe ambicien për t’u pozicionuar si një aktor kyç në zgjidhjen e konflikteve ndërkombëtare.
Princi i kurorës saudite, Mohammad bin Salman (MBS), i njohur për lidhjet e tij personale me ish-presidentin amerikan Donald Trump, ka shfrytëzuar gjithashtu pozicionin e tij neutral ndaj luftës në Ukrainë për të konsoliduar më tej ndikimin e tij global.
Në kundërshtim me sanksionet perëndimore ndaj Moskës, Riadi ka ruajtur marrëdhëniet e tij me Rusinë që nga shkurti i vitit 2022, duke u bashkëpunuar ngushtë në fushën e politikës së naftës, ndërkohë që ka pritur disa herë presidentin ukrainas Volodymyr Zelensky.
Tre muaj pas një samiti të Ligës Arabe në Xhedah, ku disa liderë kritikuan shprehimisht pushtimin rus, Arabia Saudite priti një tjetër takim për diskutimin e luftës në gusht 2023, ku morën pjesë rreth dyzet shtete, por pa ftuar Rusinë.
Takimi Trump-Putin në Arabinë Saudite?
Aleancat strategjike që ka krijuar MBS i mundësuan atij të luajë një rol “vendimtar” – siç tha Steven Witkoff, dërguari i Donald Trump në Lindjen e Mesme – në negociatat që çuan në çlirimin e një mësuesi amerikan të burgosur nga Rusia, nëpërmjet një marrëveshjeje shkëmbimi të të burgosurve mes Kievit dhe Moskës.
Një ditë më vonë, Trump zhvilloi një telefonatë të gjatë më shumë se një orë me presidentin rus, Vladimir Putin, dhe i tha shtypit se kishte ndërmend të takohej me liderin rus në Arabinë Saudite.
“Lidhjet personale të të dy presidentëve me princin e kurorës saudit krijojnë një kapital diplomatik të veçantë për MBS, që shumë liderë botërorë nuk e kanë,” shprehet Umar Karim, studiues në Universitetin e Birminghamit. Ky fakt gjithashtu tregon se vendimi i Arabisë Saudite për të qëndruar neutral ndaj konfliktit ka dhënë rezultate, veçanërisht në favor të Rusisë.
Ndërkohë, presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky refuzoi të merrte pjesë në samitin amerikan-rus, për të cilin vendi i tij nuk ishte i ftuar. Ai njoftoi se do të shtynte vizitën në Arabinë Saudite, duke kërkuar që bisedimet për luftën të jenë “të drejta” dhe të përfshijnë shtetet evropiane dhe Turqinë.
Presidenti turk, Recep Tayyip Erdogan, gjatë një takimi me Zelensky, theksoi se Turqia mund të shërbente si “mikpritëse ideale” për negociatat mes Rusisë, Ukrainës dhe Shteteve të Bashkuara në të ardhmen. Ky zhvillim ngre pyetje për mundësinë që Zelensky të drejtohet më shumë drejt Emirateve të Bashkuara Arabe, një konkurrent rajonal për Arabinë Saudite.
Gjatë vizitës së presidentit ukrainas në Abu Dhabi, Kievi dhe Emiratet njoftuan nënshkrimin e një marrëveshjeje tregtare, e cila do të nxisë rritjen e shkëmbimeve të tregtisë me disa qindra milionë dollarë.
Përgjigja e përbashkët arabe ndaj Trump
Arabia Saudite synon të shfrytëzojë përfitimet diplomatike që ka arritur për të fituar favorin e Donald Trump dhe për të nxjerrë lëshime për çështje rajonale, ndërkohë që në bisedime mori pjesë edhe dërguari i posaçëm amerikan për Lindjen e Mesme, Steven Witkoff.
“Riadit i është e qartë se çdo zgjidhje për luftën në Ukrainë duhet të adresojë dhe çështjet urgjente të Lindjes së Mesme,” shprehet Hesham Alghannam, drejtor i Qendrës për Kërkime të Sigurisë në Universitetin Naif Arab.
Interesat saudite janë shtuar pas deklaratave të diskutueshme të Donald Trump gjatë vizitës së kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu, kur ai sugjeroi zhvendosjen e palestinezëve të Rripit të Gazës në vendet fqinje, duke i propozuar shndërrimin e këtij territori në një “rivierë”.
Arabia Saudite ka theksuar rëndësinë e rolit të saj si lider në botën arabo-myslimane dhe është detyruar të ashpërsojë qëndrimin e saj ndaj këtyre komenteve, duke i dhënë përgjigje zemërimit të rritur të popullatës në rajon për luftën që Izraeli po udhëheq në Gaza, ku një armëpushim i pasigurt hyri në fuqi më 19 janar.
Përpara samitit të Ligës Arabe më 4 mars, Arabia Saudite do të mbajë një takim rajonal për të hartuar një përgjigje të përbashkët arabe ndaj propozimit të Trump.
Ndërkohë, Arabia Saudite, e cila kishte qenë afër një marrëveshjeje normalizimi me Izraelin para 7 tetorit 2023, tani e ka kushtëzuar këtë marrëveshje me krijimin e një shteti palestinez.
Arabia Saudite duket e gatshme të qëndrojë e palëkundur në këtë qëndrim, ndërkohë që do të vazhdojë të mbajë një marrëveshje aleance ushtarake me Shtetet e Bashkuara, për të garantuar sigurinë e saj.
Vizioni 2030
Në këtë kontekst, Arabia Saudite ka njoftuar planin për të investuar 600 miliardë dollarë në ekonominë amerikane, ndërkohë që Shtetet e Bashkuara shpresojnë se vendi do të ndikojë në uljen e çmimeve të naftës.
Ky angazhim për investime është shumë tërheqës për administratën republikane, pasi Donald Trump ka deklaruar se mund të bëjë udhëtimin e tij të parë jashtë vendit në Arabinë Saudite, në këmbim të këtyre kontribuimeve financiare.
“Një udhëtim i Presidentit Trump do të ishte një fitore e madhe për MBS dhe do të ofronte mundësinë për sauditët të ndikojnë në administratën Trump për çështje si Gaza dhe Irani,” tha Karim.
Pasi Riadi ka arritur një marrëveshje pajtimi me Teheranin në mars 2023, duke kërkuar të forcojë stabilitetin rajonal dhe tërheqjen e investimeve për të reduktuar varësinë nga nafta, Arabia Saudite synon gjithashtu të mbushë zbrazëtirën që ka lënë rënia e ndikimit të Republikës Islamike.
Me ambicien për të u bërë një fuqi globale sipas Vizionit 2030, mbetet të shihet nëse Donald Trump do t’i ofrojë Arabisë Saudite mundësinë që ka kërkuar. “Negociatat (SHBA-Rusi) nuk janë thjesht mundësi për zgjidhjen e një krize ndërkombëtare, ato janë një test i aftësisë së Arabisë Saudite për të drejtuar politikat globale drejt një rendi më të drejtë dhe të balancuar,” thotë Hesham Alghannam.
